Historija Tuzle

Šarena džamija u Tuzli Naime, bosanski seljaci su, kako je poznato, mnogo trpjeli usljed obračuna posljednjih bosanskih kraljeva sa pristalicama bosanske crkve koji su im silom nametali katoličku vjeru. Iako je formalna likvidacija bosanske crkve ( patarenstva ) bila dovršena u deceniji koja je prethodila dolasku turske vlasti (1450 - 1459), sjećanje na stradanja, posebno seoskog stanovništva u kojem je bosanska crkva imala jako uporište, bilo je svježe  u narodu. S druge strane, ekonomski položaj seljaka uopće bio je težak, a pogoršavale su ga još i teške političke prilike, dok je položaj seljaka koji je bio u kmetskom odnosu prema feudalcima bio znatno teži od položaja obične zemljoradničke raje (slobodnih seljaka, pastira-vlaha). Stav Turske općenito prema svojim podanicima drugih vjera bio je određen propisima Šerijata, koji priznaju sve monoteističke religije. Sloboda vjere nemuslimanskih podanika bila je proklamovana i pojedinačno zagarantovana njihovim vjerskim predst...

Šarena džamija izgrađena u maurskom stilu 1888. godine na temeljima najstarije džamije u Tuzli Činjenica je da u sjevernoistočnoj Bosni ima mnoštvo toponima: imena mjesta, brda, rijeka, potoka, izvora i sl. ili sličnih identičnih toponimima po Hercegovini, Crnoj Gori, Sandžaku i zapadnoj Srbiji. Usljed ratova, iseljavanja i čestih epidemija, posljednjih vijekova oblast sjeveroistočne Bosne je izgubila veliki dio svog starog stanovništva, pa su nastale velike praznine u zemlji, kao što  su mnogi ostatci od naselja zarasli u šume. Na to upućuju imena mnogih opustjelih Gradaca, Gradina, Gradišta, Gradova, Kulina i Crkvina, te mnoštvo stećaka na području Vlasenice, Srebrenice, Kladnja, Živinica, Kalesije itd. Usljed sloma turske vlasti u Ugarskoj i Srbiji, gladnih godina i prenaseljenosti u Polimlju, Crnoj Gori, Hercegovini, Dalmaciji, srednjoj i zapadnoj Bosni, dolazilo je do pomjeranja ljudi u opustjelu i plodnu tuzlansku oblast. Novo stanovništvo pravoslavne vjere je doseljav...

Crtež Dragiša Trifković Poučeni stalnim udarcima koji su dolazili iz Ugarske, Turci su pristupili čvršćem povezivanju svoje vlasti u srednjem Podrinju. Tako je došlo do osnivanja zvorničkog sandžaka koji je nakon osnivanja hercegovačkog sandžaka 1470. godine predstavljao treću vojno-administrativnu jedinicu na teritoriji bosanske države, mada se taj sandžak svojom drugom polovinom protezao i na teritorij bivše Despotovine. Njegovo formiranje bilo je prije svega vojno strategijski razlog. Potreba čvršće odbrane i bolje organizacije stečenih posjeda koje su Mađari ugrožavali.    Zbog čisto strategijskih razloga koji su uslovili njegovo stvaranje, zvornički sandžak ne samo što je duže vrijeme držao sva obilježja istaknute vojne krajine tj. sve do propasti Ugarske 1526. godine, odnosno do početka turske ofanzive za osvajanje Slavonije 1536. godine, nego je sjedinjavao u sebi više suprotnosti. Zvornički sandžak je obuhvatao područja Drine sa obadvije strane, od njenog srednj...

Stjepan II Tomašević iz kuće Kotromanić (grb Kotromanića) posljednji kralj Bosne Kada je posljednji bosanski kralj Stjepan Tomašević (1462) otkazao danak sultanu, to je predstavljalo neposredni povod za pohod Mehmeda II na Bosnu. Svakako, stvarni razlog turskog pohoda bila je antiturska vanjska orijentacija Bosne i kraljevo naslanjanje na papu čijom je krunom bio krunisan u Jajcu 1461. godine.      "Istaknut u vršenju diverzija, Mihail-oglu Ali-beg je početkom 1463. godine sa posebnim ciljem bio premješten za smederevskog sandžakbega. Polaskom na Bosnu, u proljeće te godine, sultan Mehmed II mu je naredio da vrši diverzije prema Ugarskoj i tako spriječi eventualnu pomoć Bosni s te strane. Povodom tih akcija spominje se i Tuzla, što predstavlja njen najraniji pisani spomen. Taj spomen je, međutim, prilično neodređen. Naime, kada je Sultan na svom putu prema Bosni, negdje početkom maja 1463. godine, došao u Vučitrn stigao mu je ulak od Ali-bega i javio da je bos...

Turski Sultan Mehmed II Fatih                                  Padom srpske Despotovine (1459), potpali su pod tursku vlast i njeni dijelovi s lijeve strane Drine tj. bosansko rudarsko Podrinje i dijelovi usorske oblasti. I pad Usore stavlja se u isto vrijeme sa definitivnim padom Zvornika i Srebrenice. Srebrenica se u dubrovačkim izvorima spominje pod turskom vlašću od 1.aprila 1462. godine. Do tada je i cijela Usora bila u turskim rukama, kako se to vidi iz zaključka dubrovačkog Velikog vijeća od 13. oktobra 1462. godine.        Prema ranijim turskim izvorima, sigurno je da su gradove u bosanskom srednjem Podrinju: Zvornik, Srebrenicu, Kušlat, Šubin i Soko, kao i Usoru, osvojili isti turski komandanti koji su operisali u definitivnom zauzimanju Despotovine i to već u toku sljedeće (1460)...

Preobražajem srednjojvekovne varoši u značajnu kasabu crkva sa samostanom u Zvorniku se početkom XVI vijeka našla u okruženju muslimanskog stanovništva i građanski izolovana, pa su je franjevci napustili krajem 1538. godine. Otišli su u Gornju Tuzlu gdje je postojao samostan posvećen Sv.Mariji sa crkvom. Ta crkva je zatim pretvorena u mesdžid  (manju džamiju) koji se u turskim izvorima iz 1600. godine spominje kao džamija. Katoličko stanovništvo povlačilo se prema sjeveru gdje je bilo kompaktnije. Već poslije tri godine, nakon što su se tu sklonili oni iz Zvornika, franjevci su napustili Gornju Tuzlu i pomjerili se prema brdu Gradovrh gdje su oko 1541. podigli samostan istog imena.        Pitanje rasporstanjenosti pravoslavnog stanovništva i djelovanja pravoslavne crkve u sjevoroistočnoj Bosni usko je vezano dolaskom osmanske vlasti i kolonizacijom ovog područja novodoseljenim stočarima koji su se tada nazivali vlastima.    Jedno vrijem...